Onverschuldigde betaling terugvorderen

Voorbeelden van een onverschuldigde prestatie

Voorbeeld 1

U wilt geld overmaken naar een bedrijf, een werknemer, een familielid of aan wie dan ook. U toetst echter per ongeluk het verkeerde rekeningnummer in. Degene die het bedrag ontvangt dient dit dan terug te betalen op grond van onverschuldigde betaling. Het voorgaande geldt ook indien u per ongeluk te veel geld heeft overgemaakt (een “0-tje” te veel) of per ongeluk twee keer het geld heeft overgemaakt.

Voorbeeld 2

In een bepaalde zaak wordt een gerechtelijke procedure gestart. De rechter wijst uiteindelijk een vonnis en veroordeeld de ene partij om aan de andere een bepaald bedrag te voldoen. Meestal wordt een dergelijk vonnis uitvoerbaar bij voorraad verklaard. Dit betekent dat de winnende partij het bedrag direct kan vorderen en dat de verliezende partij direct moet betalen. Gaat de verliezende partij in hoger beroep en wint deze het hoger beroep, dan wordt het eerste vonnis vernietigd. Er is dan sprake van onverschuldigde betaling.

Voorbeeld 3

Twee partijen hebben een overeenkomst gesloten. Op grond van die overeenkomst is de ene partij een bedrag verschuldigd aan de andere partij. Deze partij betaalt dit bedrag, maar enige tijd later wordt de overeenkomst vernietigd. Een vernietiging heeft terugwerkende kracht waardoor de overeenkomst als het ware nooit heeft bestaan. Ook in dat geval is er onverschuldigd betaald.

Voorbeeld 4

Een incassobureau stuurt brieven rond waarin staat dat er betaald moet worden. Er is echter in het geheel geen vordering. Naast het feit dat dit strafbaar is, is er sprake van onverschuldigde betaling indien de ontvanger van de brief daadwerkelijk betaalt.

Voorbeeld 5

Iemand geeft opdracht om een bedrijfspand te bouwen op een perceel grond. Enige tijd later komt men tot de ontdekking dat degene die de opdracht gaf tot de bouw van het bedrijfspand niet de eigenaar van de grond is. De eigenaar van de grond is dan ook eigenaar van het gebouwde bedrijfspand. Hij heeft hier echter niks voor hoeven te betalen. Er kan dan sprake zijn van onverschuldigde betaling of ongerechtvaardigde verrijking. Dit is overigens een voorbeeld ontleend aan de praktijk. 

Voorbeeld 6

Een schilder schildert in plaats van uw huis, het huis van de buren. De schilder heeft dan onverschuldigd betaald.

Voorbeeld 7

U heeft 20 printers besteld, maar de leverancier levert er te veel. De te veel geleverde printers zijn onverschuldigd betaald. De leverancier kan deze terugvorderen.

Voorbeelden geen onverschuldigde prestatie

Voorbeeld 1

Twee partijen hebben een overeenkomst gesloten. De ene partij betaalt een bedrag aan de andere partij voor bijvoorbeeld een geleverd product. Bij levering van het product blijkt dat het product beschadigd is of dat het niet het juiste product is. Er is in dit geval geen sprake van onverschuldigde betaling, maar wellicht wel van een wanprestatie of van non-conformiteit.

Voorbeeld 2

Idem aan voorbeeld 1 hierboven, maar nu wordt de overeenkomst ontbonden. Ontbinding heeft geen terugwerken kracht (hetgeen bij vernietiging in voorbeeld 3 wel het geval was). Er ontstaan wel ongedaanmakingsverbintenissen, maar er is geen sprake van onverschuldigde betaling.

Breed begrip

Onverschuldigde betaling ziet niet enkel op de betaling van een geldsom. Zoals hiervoor gemeld, kan het ook gaan om de levering van een goed. Daarnaast kan het gaan om het onverschuldigd verrichten van diensten. Bijvoorbeeld het ontwerpen van een logo. Indien er gepresteerd is zonder dat daarvoor een rechtsgrond aanwezig was, dan ontstaat in beginsel een verplichting tot ongedaanmaking. Het ontwerp moet terug gegeven worden en de ontwerper dient de betaling te retourneren.

Gevolgen van onverschuldigde betaling

Wanneer duidelijk is dat er sprake is van een betaling zonder rechtsgrond, en dus onverschuldigde betaling, dan ontstaat er een verplichting voor de ontvanger om die geldsom terug te betalen. Gedurende de periode dat de ontvanger de geldsom onterecht onder zich heeft gehad, is hij verplicht de wettelijke rente te vergoeden.

Degene die het terug moet geven kan wel aanspraak maken op de kosten die hij heeft moeten maken voor het teruggeven of bewaren. Wanneer bijvoorbeeld een pakket verkeerd wordt bezorgd en degene die het pakket verzonden heeft wil het pakket terug hebben, dan zal de ontvanger kosten moeten maken in de vorm van verzendkosten. Dit kan echter alleen indien de ontvanger te goeder trouw was (hij hoefde geen vordering uit onverschuldigde betaling te verwachten, omdat hij dacht dat het goed echt voor hem was).

Degene die het goed onterecht heeft ontvangen dient het goed in dezelfde staat terug te geven. Berokkent hij schade aan het goed, dan is hij gehouden die schade te vergoeden.

Ongedaanmaking van onverschuldigd verrichte diensten

In het voorgaande ging het om een geldsom of een goed. De ongedaanmaking van een onverschuldigde betaling is in dat geval eenvoudig. Maar wat als het om diensten gaat? Indien een hoveniersbedrijf aan de verkeerde tuin onderhoud verricht, dan heeft niemand er wat aan als dat weer ongedaan moet worden gemaakt. Hetzelfde geldt indien de schade aan een auto is hersteld.

In het geval dat ongedaanmaking niet meer mogelijk is, bepaalt de wet dat er een vergoeding van de waarde van de prestatie voor in de plaats treedt. Er dienen echter wel redelijke gronden te zijn voor deze vervangende vergoeding. De wet noemt de volgende redelijke gronden:

• Indien de ontvanger door de prestatie is verrijkt. In het voorbeeld van de auto: de eigenaar van de auto kan zijn verrijkt indien de schade aan de auto is hersteld waardoor de auto meer waard is geworden;

• Indien het aan de ontvanger is toe te rekenen dat de prestatie is verricht. Het gaat hier om gerechtvaardigd vertrouwen. De partij die presteerde mocht erop vertrouwen dat hij bijvoorbeeld een mondelinge overeenkomst had met de ontvanger;

• Indien de ontvanger erin had toegestemd een tegenprestatie te verrichten. De ontvanger kent in dit geval uit zichzelf een bepaalde waarde aan de prestatie toe.

Verjaring

De vordering uit hoofde van onverschuldigde betaling kan verjaren. De verjaringstermijn bedraagt 5 jaar. Deze termijn begint echter pas te lopen vanaf het moment dat de schuldeiser (degene die onverschuldigd heeft betaald) er achter is gekomen dat er een onterechte betaling heeft plaatsgevonden en de schuldeiser bekend is geworden met de persoon aan wie de betaling onterecht is gedaan. Aan beide voorwaarden moet zijn voldaan wil de verjaring beginnen te lopen. De vordering verjaart, ongeacht de voorwaarden, 20 jaar nadat de betaling is gedaan. Er bestaat de mogelijkheid om de verjaring te stuiten. In dat geval begint de verjaringstermijn opnieuw te lopen.